De bestuurlijke fase van de onteigeningsprocedure fietspad Zanddijkdreef werd al een keer doorlopen, met een voorlopig onteigeningsbesluit door de gemeenteraad op 13 mei 2024 en een openbaar onderzoek in de maand juni van 2024. Een definitief onteigeningsbesluit werd nog niet ter goedkeuring voorgelegd. In de de loop van de procedure werd een administratieve fout gemaakt. In de wetgeving is geen mogelijkheid tot rechtzetting voorzien, waardoor de bestuurlijke fase van de onteigeningsprocedure dient hernomen te worden vanaf voorlopige vaststelling van het onteigeningsbesluit.
Op 9 maart 2023 werd de studieopdracht tot opmaak van een aanvraagdossier voor aanleg van een fietspad binnen het fietsfonds toevertrouwd aan studiebureau ARCADIS.
Het gemeentebestuur voorziet, in samenwerking met PIDPA-AQUAFIN, infrastructuurwerken in de Zanddijkdreef. Het project omvat de aanleg van een verzamelriool in de rijweg. Het bestuur heeft er tevens voor gekozen om de verkeersveiligheid op de Zanddijkdreef te verbeteren. Men wenst een vrijliggend dubbelrichting fietspad aan te leggen tussen Postelsebaan in het noorden en de gemeentegrens met Dessel in het zuiden. Voor de aanleg van dit vrijliggend fietspad opteert men om middelen via het fietsfonds aan te wenden. Er is onvoldoende ruimte beschikbaar om open grachten te behouden voor de waterhuishouding enerzijds en de aanleg van een vrijliggend fietspad te kunnen realiseren anderzijds.
De Zanddijkdreef maakt deel uit van het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk (BFFRN). De fietspadinfrastructuur is er momenteel zeer beperkt en voldoet niet aan de huidige normen. De gemeente heeft als doel om naar een vlotte, maar veilige, doorstroming te streven voor alle type weggebruikers. Er wordt hierbij gestreefd naar een ontwerp waarbij de verstoring op omliggend groen zoveel mogelijk geminimaliseerd wordt en de toegankelijkheid naar de private eigendommen te allen tijde gewaarborgd blijft.
Om dit te realiseren zullen voor de fietsinfrastructuur een aantal kwaliteitscriteria nagestreefd worden:
Deze infrastructuurwerken houden een aanpassing in van de betrokken gemeenteweg, zodat een rooilijnplan (bestaande uit 3 deelplannen) werd opgemaakt. Teneinde het rooilijnplan te kunnen verwezenlijken en de infrastructuurwerken uit te voeren, wenst de gemeente Retie de onroerende goederen aangeduid op het nieuwe rooilijnplan te verwerven.
Aan IOK dienst grondverwervingen werd eerder, op basis van eerder doorlopen procedures van voorlopige en definitieve vaststelling van rooilijnplan en voorlopig onteigeningsbesluit, opdracht gegeven om de gronden minnelijk te verwerven.
De wijziging van de rooilijn loopt zodoende samen met de procedure tot onteigening. De samenloopprocedure voorzien in artikel 31 e.v. van het Onteigeningsdecreet wordt gevolgd.
De opstart van de bestuurlijke fase van de onteigening sluit niet uit dat de gronden minnelijk worden verworven. De gemeente zal zich in eerste instantie volledig focussen op de onderhandelingen met het oog op het minnelijk verwerven van de gronden, teneinde gerechtelijke onteigeningen te vermijden.
Voor alle innames zijn de gesprekken lopende of werden reeds akkoorden bereikt. Een aantal eigenaars gaf nog geen akkoord of gaven aan niet in gesprek te willen gaan. Om voorgaande reden resteert de gemeente geen andere optie dan het opstarten van de bestuurlijke fase van de onteigeningsprocedure teneinde de noodzakelijke grondverwervingen in functie van de aanleg van het fietspad te kunnen bewerkstelligen.
Nadat het voorlopig onteigeningsbesluit is vastgesteld, wordt een openbaar onderzoek van dertig dagen georganiseerd. Gelet op de samenloopprocedure verloopt het openbaar onderzoek conform het onteigeningsdecreet én het gemeentewegendecreet. Het openbaar onderzoek loopt van 1 oktober 2025 tot 31 oktober 2025.
De dienst patrimonium zet de procedure voort en gaat over tot het voorbereiden van de opstart van de onteigeningsprocedure.
De onteigening is een rechtsmiddel voor de overheid om het eigendomsrecht te verkrijgen over goederen die nodig zijn voor doeleinden van algemeen belang wanneer de normale wijzen van eigendomsverkrijging geen oplossing bieden.
Artikel 16 van onze Belgische Grondwet luidt als volgt: “Niemand kan van zijn eigendom worden ontzet dan ten algemenen nutte, in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en voorafgaande schadeloosstelling.”
Dit betekent dat onteigening slechts mogelijk is onder bepaalde voorwaarden: met een oogmerk van algemeen nut, mits het naleven van de wetgeving, voor zover een voorafgaande billijke schadevergoeding werd uitbetaald, en met inachtneming van het proportionaliteitsbeginsel.
In casu werd door de gemeente Retie een rooilijnplan (bestaande uit 3 deelplannen) opgemaakt overeenkomstig het decreet houdende de gemeentewegen. Artikel 27 van dit decreet voorziet expliciet dat elke verwerving van onroerende goederen, vereist voor de aanleg, wijziging of verplaatsing van gemeentewegen en de realisatie van de rooilijnplannen, door onteigening kan tot stand worden gebracht. Deze onteigeningen worden uitgevoerd conform de bepalingen van het Vlaams onteigeningsdecreet van 24 februari 2017.
Overeenkomstig artikel 10 van dit Vlaams onteigeningsdecreet dient het voorlopig onteigeningsbesluit een aantal elementen te bevatten.
Aanduiding van de onteigenende instantie
De gemeente Retie is bevoegd om tot onteigening over te gaan overeenkomstig artikel 6, 1° van het Vlaams onteigeningsdecreet van 24 februari 2017. In het licht van de gemeentelijke doelstellingen kan de gemeente Retie ter realisatie van het project "vrijliggend fietspad Zanddijkdreef” (hierna “het project") derhalve optreden als onteigenende instantie.
De rechtsgrond van de onteigening
De gemeente Retie kan tot onteigening overgaan in de gevallen waarin ze oordeelt dat de onteigening noodzakelijk is voor de uitwerking van de infrastructuur of het beleid inzake de gemeentelijke aangelegenheden overeenkomstig artikel 7, derde lid van het Vlaams onteigeningsdecreet van 24 februari 2017.
Uit onderhavig besluit en uit de bijlagen bij dit besluit blijkt dat de beoogde onteigening kadert binnen de gemeentelijke aangelegenheden. Deze heeft immers betrekking op een project inzake gemeentelijke infrastructuur, namelijk een vrijliggend fietspad tussen Postelsebaan in het noorden en Zanddijk in het zuiden.
De beoogde werken vergen een wijziging van de bestaande rooilijnen waarvoor een rooilijnplan werd opgemaakt. Teneinde dit rooilijnplan te kunnen verwezenlijken en het vrijliggend fietspad in de Zanddijkdreef te kunnen aanleggen, wenst de gemeente Retie de onroerende goederen aangeduid op de rooilijnplannen te verwerven. Te dien einde werd ook een onteigeningsplan opgemaakt. Na voorlopige vaststelling van het rooilijnplan door de gemeenteraad, kan de gemeenteraad ook het onteigeningsbesluit en het bijhorende onteigeningsplan voorlopig vaststellen.
Aangezien in casu de onteigening plaatsvindt ter verwezenlijking van de vastgestelde rooilijnplannen, houdt artikel 27 van het decreet houdende de gemeentewegen de specifieke rechtsgrond voor deze onteigening in.
Omschrijving van de te onteigenen goederen
De te onteigenen onroerende goederen zijn met een gele tint aangeduid op het hierbij behorende ondertekende onteigeningsplan (bestaande uit 3 deelplannen) met naam:
, samen te lezen met de tabel met innemingen zoals hieronder weergegeven:
Innemingsplan 20000922_rooilijn_v1-i1
Innemingsplan 20000922_rooijlijn_v2-i2_CLA
Innemingsplan 20000922_rooilijn_v1-i3
Onteigeningsnoodzaak
Noodzaak van het onteigeningsdoel
In het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Retie van 2006 (hierna GRSR) en het mobiliteitsplan van 2000 is de weg in het project gecategoriseerd. De Zanddijkdreef is hierin aangeduid als een lokale verzamelweg. De lokale verzamelweg wordt in het mobiliteitsplan gedefinieerd als wegen die ontsluiting geven van woonwijken/entiteiten naar de gemeentelijke en bovengemeentelijke verbindingswegen. Hun functie is het verzamelen van op woonkern/wijkniveau met als aanvullende functie het toegang geven.
Voor lokale verzamelwegen worden volgende inrichtingsprincipes aangereikt: “Naast het verschil in wegbreedte, wordt een nadrukkelijk verschil tussen een weg met een verblijfsfunctie en een weg met een verzamelfunctie gevormd door de aparte, fysiek gescheiden fiets- en voetpaden, indien dit weliswaar mogelijk is. De reden dat voor de vrijliggende en verhoogde fietspaden is gekozen is dat met fietsstroken de weg visueel wordt verbreed, waardoor de snelheid op het wegdek toeneemt.” Worden als lokale verzamelweg geselecteerd : “… Zanddijkdreef…”
De weg in het project is bovendien aangeduid als een bovenlokale functionele fietsroute. Deze is gericht op verplaatsingen zoals woon-werk, woon-winkel en woon-schoolverplaatsingen. De huidige toestand van de infrastructuur voldoet niet meer aan de verkeersnoden om alle voormelde vereiste functies op te bundelen. De fietsinfrastructuur is onveilig of voldoet niet aan de huidige richtlijnen uit het ‘vademecum fietsvoorzieningen’. Niet alle kruispunten zijn bovendien voorzien van veilige fietsoversteken. Voor de zachte weggebruiker is er helemaal geen voetpad aanwezig. Hierbij komt nog dat het gemotoriseerd verkeer dat over de rijweg beschikt die onvoldoende ingericht is voor de andere functies langsheen de gemeenteweg. De huidige breedte is bovendien onvoldoende om de nutsleidingen te vrijwaren van een bovenliggende verharde structuur (bv. fietspad).
Er is momenteel geen rioleringsstelsel aanwezig. Er zijn enkel baangrachten aanwezig.
Gelet op al de voorafgaandelijk opgesomde punten en huidige knelpunten van de gemeenteweg is een herinrichting van de weg noodzakelijk, zowel in de onder- als bovenbouw. Hieraan gepaard is er een nood aan de verbreding van de rooilijnen om dit tot stand te kunnen brengen. De verhoogde verkeersveiligheid, in het bijzonder de zachte weggebruiker, staat daarbij voorop. De voorgenomen herinrichting bestaat uit een comfortabel fietspad, inrichting van veilige oversteekplaatsen op cruciale punten, scheiden van traag en gemotoriseerd verkeer,…
Tevens zal ook de riolering aangepakt worden en zal de projectzone voorzien worden van een gescheiden rioleringsstelsel. Hierbij wordt ingezet op de gescheiden afvoer van regenwater en vuil water. Maatregelen worden genomen teneinde wateroverlast in de toekomst te vermijden.
Door deze herinrichting wordt een betere verkeersveiligheid bekomen voor alle weggebruikers, verhoogt de zachte doorstroming en zal een aangenamer straatbeeld bekomen worden die de leefbaarheid rond deze verkeersas verhoogt.
De aanleg van het vrijliggend fietspad langs de Zanddijkdreef staat ten dienste van het algemeen belang zonder daarbij de behoeften van de toekomstige generaties in het gedrang te brengen.
Voor het wijzigen van de gemeenteweg Zanddijkdreef in functie van het aanleggen van riolering en het herinrichten van de weg met het oog op een veilig fietspad, veilige oversteekplaatsen en gescheiden verkeer werd dit rooilijnplan vastgesteld.
Wijzigingen aan het gemeentelijk wegennet staan steeds ten dienste van het algemeen belang, waaruit volgt dat het verwerven van de gronden en de voorgenomen onteigening ter verwezenlijking van het rooilijnplan, in het algemeen belang gebeurt.
Noodzaak van de onteigening als middel
Vandaag bevindt het verwervingsdossier zich nog in de bestuurlijke fase waarbij de onderhandelingen alle kansen worden geboden. De verwachting is dat niet alle grondeigenaars bereid zullen zijn een gesprek aan te gaan met het oog op minnelijke akkoorden. Om deze reden wordt de onteigeningsprocedure opgestart en een voorlopig besluit tot onteigening voorgelegd.
Het aannemen van onderhavig besluit staat toekomstige minnelijke onderhandelingen en een minnelijke verwerving zeker niet in de weg, maar is onder meer nodig om in een latere procedurele stap te kunnen overgaan tot een gerechtelijke onteigening, indien nodig. Gezien de eerder doorlopen procedure werden reeds minnelijke onderhandelingen opgestart en reeds akkoorden bereikt.
Binnen het projectgebied moeten verschillende onroerende goederen strikt noodzakelijk in volle eigendom worden verworven omdat:
Elk verzoek tot zelfrealisatie is conform artikel 24, § 4 van het Vlaams onteigeningsdecreet in ieder geval uitgesloten voor weginfrastructuur en de daarmee onlosmakelijk samenhangende ingrepen.
De minnelijke onderhandelingstermijn zoals voorzien in artikel 15 van het Vlaams onteigeningsdecreet wordt - rekening houdende met de reeds doorlopen procedure - bepaald op 2 maanden, met ingang vanaf de derde dag na de postdatum van de zendig waarbij de te onteigenen partijen op de hoogte gebracht worden van deze termijn.
Noodzaak voor wat betreft het voorwerp van de onteigening
In dit besluit en in de onteigeningsplannen hierbij wordt aangeduid welke onroerende goederen het voorwerp zijn van de onteigening en noodzakelijk in volle eigendom dienen te worden verworven om de doelstelling van algemeen nut te kunnen realiseren. De weerhouden uitvoeringsvariant van het project, zoals omschreven in de projectnota als bijlage bij dit besluit, is als meest positief naar voren gekomen om de onteigeningsdoelstelling zo adequaat mogelijk te kunnen realiseren en daarbij de innemingen zo beperkt mogelijk te houden. De weerhouden uitvoeringsvariant van het project kan niet worden gerealiseerd binnen het bestaande openbaar domein. Om de beoogde werken te kunnen uitvoeren en met het oog op het adequate toekomstige beheer en onderhoud, is het noodzakelijk dat de gemeente eigenaar wordt van de gronden waarop/waarin de werken worden uitgevoerd. De te onteigenen (delen van) percelen werden uitgebreid omschreven in de innemingstabel die is opgenomen op het onteigeningsplan opgemaakt door ARCADIS op 28 maart 2024 en latere wijziging ingevolge aanpassing grensbepaling (inn. 10 t.e.m. 17) dd. 22 oktober 2024.
Het onteigeningsdoel is van algemeen nut
Hierboven werd reeds uiteengezet dat het project als onteigeningsdoel heeft om de verwezenlijking van het rooilijnplan in functie van de realisatie van het vrijliggend fietspad in de Zanddijkdreef mogelijk te maken.
Het project maakt de realisatie van een doelstelling van algemeen nut mogelijk want:
Omdat de werken kaderen binnen de weginfrastructuur is het in het algemeen belang dat de gemeente Retie deze ook zelf ontwikkelt. De realisatie van voornoemde infrastructuurwerken behoort tot de basistaken van de gemeente Retie.
Onderhandelingen en minnelijke onderhandelingstermijn
Vandaag bevindt het verwervingsdossier zich nog in de bestuurlijke fase, waarbij de onderhandelingen alle kansen worden geboden. De gemeente Retie heeft als onteigende instantie een landmeter-expert aangeduid in functie van de opmaak van schattingsverslagen. De gemeente Retie heeft een onderhandelaar (IOK) aangesteld voor het voeren van de onderhandelingen met al de te onteigenen partijen, met als doel een minnelijke verwerving overeen te komen.
De minnelijke onderhandelingstermijn, zoals voorzien in artikel 15 van het Vlaams onteigeningsdecreet wordt bepaald op 3 maanden. De minnelijke onderhandelingstermijn neemt conform artikel 15 van het Vlaams onteigeningsdecreet de aanvang op de derde dag na de postdatum van de beveiligde zending waarmee de te onteigenen partijen op de hoogte worden gesteld van deze minnelijke onderhandelingstermijn.
Indien er binnen deze termijn geen consensus wordt bereikt, zal in toepassing van het Vlaams onteigeningsdecreet van 24 februari 2017 de gerechtelijke onteigeningsfase opgestart worden. Bij uitblijven van een minnelijke verwerving zal de onteigening immers noodzakelijk zijn om het vooropgestelde doel van algemeen nut – het realiseren van de rooilijnplannen en het aanleggen van de noodzakelijke infrastructuur – te kunnen bereiken.
Bijlagen bij het voorlopig onteigeningsbesluit
De hieronder vermelde bijlagen worden gevoegd bij onderhavig besluit en maken hier integraal deel van uit.
Conclusie
Uit al het bovenstaande blijkt dat de onteigening aldus noodzakelijk is en het algemeen belang dient. Het onteigeningsdoel kan niet worden gerealiseerd indien niet alle innemingen in volle eigendom verworven zijn. Het onteigeningsdoel kadert verder binnen de gemeentelijke aangelegenheden en binnen het gemeentelijk belang dat de gemeente Retie dient ten uitvoer te leggen en te beheren. Met de beoogde onteigening wenst de gemeente de vastgestelde rooilijnplannen te verwezenlijken.
Gelet op alle akten en overwegingen samengenomen.
De gemeenteraad keurt het voorlopig onteigeningsbesluit, met inbegrip van het onteigeningsplan en de projectnota goed.
Onteigeningsplan 'Zanddijkdreef', bestaande uit 3 opeenvolgende plannen:
Het voorlopig onteigeningsbesluit zal, met inbegrip van het onteigeningsplan, voorwerp uitmaken van een openbaar onderzoek en zal ter inzage worden voorgelegd, conform de samenloopprocedure voorzien in artikel 31 en volgende van het Vlaams onteigeningsdecreet.